Introductie
Peter van der Meer (68) zit tegenover me in een klein koffietentje in Leiden. Zijn handen trillen lichtjes terwijl hij zijn cappuccino vasthoudt. Vroeger was hij een energieke zelfstandige in de bouw, maar nu, drie jaar na zijn pensionering, worstelt hij financieel. Zijn verhaal is een waarschuwing voor veel zzp’ers die denken dat ‘het later wel komt’ als het om hun pensioen zzp gaat.

Olivier: Peter, kun je iets vertellen over je werkverleden?

Peter:
“Ja, zeker. Ik ben vanaf mijn 25e als timmerman begonnen in loondienst. Ik werkte bij een middelgroot bouwbedrijf en daar bouwde ik automatisch pensioen op via het bedrijfstakpensioenfonds. Tot mijn 40e was dat allemaal goed geregeld. Toen kreeg ik de kans om voor mezelf te beginnen. Ik dacht: mooie opdrachten, meer vrijheid, en ik verdien meer. Ik heb er niet bij stilgestaan dat ik toen ook mijn eigen pensioen als zzp’er moest gaan regelen.”

Olivier: Je hebt dus tot je 40e pensioen opgebouwd in loondienst. Wat gebeurde er daarna?

Peter:
“Ik schreef me in als zzp’er, en in die eerste jaren was ik vooral bezig met klanten binnenhalen en meters maken. Ik dacht: pensioen? Dat komt later wel. Ik verdiende goed, maar ik zette dat geld niet apart voor mijn zzp pensioenopbouw. Ik was bezig met mijn bedrijf, niet met mijn oude dag. Dat was fout nummer één.”

Olivier: Waarom zag je het toen niet als prioriteit?

Peter:
“Eerlijk gezegd voelde pensioen toen heel ver weg. Je denkt: ik ben nog jong, gezond, en ik werk gewoon door. Bovendien moest ik zelf opdraaien voor verzekeringen, een bus, gereedschap… pensioen leek een luxe. En ik hoorde ook verhalen over dat het pensioenstelsel toch op de schop ging, dus ik dacht: misschien is het straks allemaal anders. Een pensioen voor zelfstandigen klonk als iets voor later.”

Olivier: Hoe heb je dan wél voor je pensioen gezorgd in die jaren als zzp’er?

Peter:
“Dat is het probleem… ik heb het bijna niet gedaan. Af en toe stortte ik wat op een spaarrekening, maar dat ging er vaak ook weer af als het een keer tegenzat met opdrachten. Ik had geen aparte pensioenvoorziening. Ik wist niet dat ik als zzp’er fiscaal voordelig kon sparen via een lijfrente of de jaarruimte voor zzp’ers kon benutten. Niemand wees me erop, en ik zocht het zelf ook niet op.”

Olivier: Wanneer begon je je zorgen te maken?

Peter:
“Pas rond mijn 60e. Toen werd ik wat minder fit, en kon ik minder uren maken. Ik zag mijn inkomen dalen en dacht: hoe ga ik dit straks doen? Ik logde in op Mijnpensioenoverzicht.nl en schrok me kapot. Mijn AOW zou vanaf 67 jaar ingaan, maar mijn aanvullende pensioen was maar goed voor een paar honderd euro per maand. Dat was alles wat ik in loondienst had opgebouwd. Mijn pensioen zzp? Helemaal niks.”

Olivier: Wat was het gevolg toen je echt stopte met werken?

Peter:
“Ik ben met 66 gestopt omdat het lichamelijk niet meer ging. Maar dat betekende dat ik een jaar moest overbruggen tot mijn AOW. Dat was zwaar. Ik had geen buffer, dus ik moest mijn bus verkopen en mijn spaargeld opeten. Nu leef ik van AOW en dat kleine aanvullend pensioen, in totaal zo’n €1.450 per maand. Daar betaal ik huur, energie, boodschappen en verzekeringen van. Er blijft niks over voor leuke dingen.”

Olivier: Als je terugkijkt, welke fouten heb je gemaakt?

Peter:
“Er zijn er meerdere:

• Geen inzicht nemen – Ik heb nooit echt gekeken wat ik had opgebouwd en wat ik nodig zou hebben. Had ik dat gedaan, dan had ik eerder actie ondernomen.

• Geen aparte pensioenvoorziening – Alles ging op één hoop. Als het financieel tegenzat, ging het geld dat ik had gespaard voor pensioen op aan andere dingen.

• Geen gebruik van fiscale voordelen – Ik wist niet dat ik jaarruimte en reserveringsruimte kon gebruiken om fiscaal vriendelijk te sparen. Dat had me flink belastingvoordeel opgeleverd.

• Te lang wachten – Ik begon pas rond mijn 60e na te denken over mijn pensioenaanvulling. Toen was het te laat om nog substantieel iets op te bouwen.

• Verwarring over AOW – Ik dacht dat mijn AOW eerder zou ingaan, maar mijn AOW-leeftijd werd verhoogd. Daardoor zat ik een jaar zonder inkomen.”

Olivier: Hoe had je dit kunnen voorkomen?

Peter:
“Als ik vanaf mijn eerste jaar als zzp’er een vast bedrag apart had gezet, al was het maar €200 per maand, dan had ik nu een mooi potje gehad. Stel je zet dat fiscaal voordelig weg via een lijfrente of pensioenrekening, dan kun je ook nog eens belasting terugkrijgen. Dat wist ik niet, en ik heb er nooit advies over gevraagd. Achteraf denk ik: een paar honderd euro per maand had ik echt wel kunnen missen, als ik maar wist wat het me later zou opleveren.”

Olivier: Wat zou je tegen andere zzp’ers willen zeggen?

Peter:
“Kijk naar je toekomst, ook al voelt het ver weg. Log in op Mijnpensioenoverzicht.nl en zie wat je nu hebt. Bereken wat je nodig hebt om rond te komen. En ga praten met iemand die verstand heeft van pensioen voor zelfstandigen. Ik dacht altijd dat het alleen voor rijke ondernemers was, maar het is juist voor mensen zoals ik: gewone werkers die anders in de problemen komen.”

Analyse van Peters situatie
Peters verhaal laat zien hoe kwetsbaar je als zzp’er bent zonder pensioenregeling. In Nederland bouw je als zelfstandige geen pensioen op via een werkgever, tenzij je vrijwillig deelneemt aan een pensioenfonds of zelf iets regelt. Je AOW is een basis, maar meestal niet genoeg om je levensstijl te behouden.

De belangrijkste gemiste kansen van Peter:

• Geen gebruik maken van jaarruimte zzp

• Geen opbouw via een pensioenfonds

• Geen buffer voor overbrugging

Hoe het wél kan
Stel dat Peter vanaf zijn 40e €250 per maand opzij had gezet op een geblokkeerde pensioenrekening met gemiddeld 4% rendement per jaar. Na 27 jaar zou hij ruim €140.000 hebben opgebouwd. Dat zou hem een extra pensioen van ongeveer €650 per maand hebben gegeven, levenslang. In combinatie met AOW had hij dan ruim voldoende gehad om rond te komen.

Advies aan zzp’ers

• Maak inzichtelijk wat je hebt

• Bepaal een doelbedrag

• Gebruik fiscale regelingen

• Begin zo vroeg mogelijk

• Denk aan flexibiliteit

Slotwoord van Peter:
“Als ik één ding kan meegeven: laat het niet gebeuren zoals bij mij. Het doet pijn om te moeten bezuinigen op alles, juist in de jaren dat je dacht te genieten van je vrije tijd. Had ik het maar eerder geregeld.”

Artikel is geschreven door Olivier Pronk – www.uwpensioenadvies.com